Mi Sawhsawh Nih Ralkap Riantuannak Ah An i Thlak Awk A Si Maw? – Baibal le Tuanbia Hmuhning

Biahmaitthi

Ram chung buainak a chuah lio caan ah, a hopoh lung fah cio a si. Mipi nih a rannak in dih ter i teinak hmuh tuan duh cio asi. Asinain biahal awk a si mi cu, raltuknak kong he pehtlai in mipi sawhsawh nih biakhiahnak nawl an ngeih awk a si maw? Tihi a si. Hi kong he pehtlai in kaphnih Baibal lei in siseh Vawlei tuanbia in siseh kan rak zoh hmanh lai.

Baibal mit in cuanh ah zongah vawlei tuanbia (History) in zoh tik zong ah ralrin taktak a hau mi thil a si ti fiang tein hmuh khawh a si. Ralkap riantuannak kong he pehtlai in biakhiahnak cu a tha tein cawnnak a ngei cang mi ralbawi hna kut ah a um peng awk a si, cu lo ah cun i chuah sual a fawi tuknak tuanbia ah a lang.

History: Nitlaklei Jin Siangpahrang (Tuluk AD 300) A Tluknak Aruang

Siangpahrang pariat ral timi a rak chuah lio ah, Tuluk ram Bawi pawl le an mifim ramkhel lei ruahnak petu upa hna nih ralkap rianttuannak cu thazang tu pek lo in heh tiah hip (control) an rak timh hna, biaceih zung ah hna an rak hnawh hna i a donghnak ah Hmuhtonnak a ngei cang mi ralbawi pawl kha nawlngeihnak pek loin, biaceihnak zung riantuantu bawi pawl nih an mah hlawknak men ah ralkap biakhiahnak kha an rak cohlang duh lo.

Cu nih cun an ram ah buainak le sunghnak fak taktak a rak chuahter. An Khualipi a si mi Luoyang cu a tla ruangmang i, cun an Siangpahrang Huai cu ral nih an rak tlaih i Tuluk pennak pi cu a dong ruangmang. Tuanbia thiammi hna le hlethlaitu hna nih Tuluk rampi ral a sunghnak hi ralkap rian a si mi raltuk kong ah ral doh kong pakhat hmanh a thei lo mipi (bawi) sawhsawh an i tlak tuk ruangah a si ko tiah an rak chim.

Baibal nih mah tuah ding si lo mi rian i khinh kong ah zeidah a chim

Israel siangpahrang hmasa bik Saul cu mipi hruaitu si awkah chiti thuh a si asinain tlangbawi le profet rian ṭuan awkah thim mi asi lo. Samuel 13 ah, Saul cu Filistin mi hna nih tukawk ah an vun neih chin lengmang lio ah Profet Samuel cu raithawinak pek awkah a caan te ah a phanh lo tikah, Saul nih a hngak kho ti lo i prophet rian a si mi kha amah te in aa khinh i a mah nih rai thawinak a tuah. Cu a tuah mi cu Sual caah cun thiltha tuk k tuah tiah aa ruat ve ko nain, Pathian a ngaihchiattertu thil lianngan ah aa cang a donghnak ah Saul Pennak a tlaktertu ah aa chuah i Pathian nih Saul a rak hlawtnak hrampi tu a rak si ai. Hi hi a tulio laitlang boruak he aa khat taktak mi asi, raldohnak kong pakhat hmanh cawnnak zong a ngei lo a hohmanh nih raldoh kong ah rian zong khinh lo mi mipi (mifim sawhsawh) pawl kha kan rian a si lo mi raldoh kong ah kan i thlak tuk ve mi hna a lo. Cucu cawnnak tha tein a ngej ko mi kan ralbawi pawl an rian kan upat hna lo zong a si i kan zumh hna lo zong a si fawn. Mah ruan si lo mi ttuan timh hi a phi chuak a tha bal lo.

“Cucaah, ‘Atu cu Filistin mi nih an ka doh lai… cun Bawipa mithmai ṭha ka hal lo,’ tiah ka ti i cucaah khangh thawinak cu pekchanh awk ah ka ruah.”

 — 1 Samuel 13:12 (NIV)

Sihmanhsehlaw Samuel nih fakpi in a sik.

              “Hruhnak thil na tuah… na           pennak cu a    hmun lai lo.”

 — 1 Samuel 13:13–14

Mipi Zohkhenhnak le Ralkap Nawlngeihnak Karlak I Tlukruannak

Democracy ram ahcun, mipi (thimmi bawi hna hmangin) ralkap nih mipi duhnak an tlinter khawh nakhnga tha tein an tthithruai a hau ve hrimhrim ko, Asinain ralkap raltuknak kong he pehtlai in biakhiahnak, raltuknak hmun ah thiamnak, le strategy hna cu tha tein cawnnak a ngei mi ralkap thiamsang hna sinah chiah a hau.

Saul nih a rian a lonh i a hlawh a tlin lo bantuk in, cun tuluk pennak cu an ram mifim le bawi nawlngei pawl ruangah a rawh bantuk in, chanthar hruaitu upa hna nih mipi nawlngeihnak le ralkap thiamnak karlak ramri kha an ser i an lonh lo a biapi tuk. Mah rian a si lo mi ah i thlak tuk hi a donghnak ah cun sungh le zawtlaknak ningzah le hmulphonak a chuahpi tu an rak si hna.

Bia Tlangkawmnak

Cathiang cahmai chungin siseh, tuanbia cazin chungin siseh, mah rian a si lo mi ttuan ah cun a phichuak cu aa khat. Mi pakhat cu zeitluk in a fim zong ah zeipoh a thei kho dih lo, cucaah an mah le an line cio te kha upat piak a herh tuk, ralkap kan ngei i ralkong he pehtlai in tuah a herh mi cu kan ralbawi te kut cung ah khinh i an mah kan rinh hna ngam hi a biapi tuk. Ralbawi hna nih raldohnak kha hruai ko hna seh, profet hna nih raithawinak kha pe hna seh, cun hruaitu nih a rian a si mi mipi le ram kha a si khawh chung in tthatter i zuam ve ko seh.

Khinh mi rian kha upatnak i pek piak cio a herh tuk, cun zeibang bawisang le nawl ngei an si zong ah an emotion ruang ah ramri lonh bak lo ding a si, kan mah le kan rian cio te fel tein kan ttuan i pakhat le pakhat kan i upat hnu ah daihnak le uknak cu a mah tein a ra te ko lai fawh.

By: Zung Awi Thawng